FEO 2021-2027 – Czego mogą a powinni oczekiwać przedsiębiorcy z opolskiego w nowej perspektywie

Fundusze Europejskie dla Opolskiego czyli nowy program regionalny w perspektywie 2021-2027 oferujący wsparcie dla projektów, które realizowane będą na terenie województwa opolskiego. Jest on następcą Regionalnego Programu Opolskiego Województwa Opolskiego na lata 2014-2020, w którym spora część środków była przeznaczona na wsparcie przedsiębiorców, w większości w formie bezzwrotnych dotacji. 

CZY COŚ SIĘ ZMIENIA?

Na pewno podstawowa zmiana dotyczy poziomu pomocy publicznej możliwej do uzyskania przez przedsiębiorców. Pisaliśmy o tym również tutaj. Projekty zlokalizowane w województwie opolskim będą mogły liczyć na pomoc regionalną o 5% wyższą niż w poprzedniej perspektywie. To na pewno pozytywna wiadomość z punktu widzenia przedsiębiorców. Ta zmiana dotyczy wszystkich dofinansowań w ramach pomocy regionalnej – zarówno tych z FEO, jak i programów krajowych. To już pewna informacja. W dalszym ciągu jednak największą niewiadomą jest wielkość środków przeznaczona na dotacje i instrumenty zwrotne, a tym samym forma wsparcia w poszczególnych konkursach dla przedsiębiorców. Trwające nadal negocjacje z Komisją pozwalają mieć nadzieję, że udział dotacji będzie jak największy. O tym przekonamy się na pewno w najbliższych miesiącach. Jak wiadomo, podejście Komisji jest takie, żeby jak najwięcej środków dla przedsiębiorców przeznaczanych było na instrumenty zwrotne, którymi jednak nie są zainteresowane małe i średnie firmy, mające łatwy dostęp do kapitału zewnętrznego, a równolegle posiadające najbardziej innowacyjne projekty z punktu widzenia gospodarki i rozwoju regionalnego. Instrumenty zwrotne dla takich przedsiębiorców nie są jakąkolwiek zachętą do realizacji kosztownych i innowacyjnych inwestycji, w szczególności dotyczących rozbudowy i wyposażenia zakładów produkcyjnych oraz wdrażania nowych technologii. Z instrumentów zwrotnych, podobnie jak to miało miejsce w poprzednim budżecie, korzystać będą niewielkie firmy, mające utrudniony dostęp do zewnętrznego kapitału np. kredytów bankowych, a tym samym mające niewielki wpływ na poziom innowacyjności województwa opolskiego. Poprzednia perspektywa pokazała, że negocjacje można i należy przeprowadzać w taki sposób, aby dotacje dla przedsiębiorców były dostępne w jak największym zakresie. W regionach znacznie bogatszych niż województwo opolskie dostępne były przez cały czas dotacje dla przedsiębiorców wdrażających innowacje produktowe czy procesowe, co potwierdza możliwość skutecznych negocjacji z Komisją Europejską w aspekcie wspierania przedsiębiorczości z wykorzystaniem bezzwrotnych dotacji.

JAKIE PROJEKTY MOGĄ OTRZYMAĆ WSPARCIE

W ramach priorytetu INNOWACYJNE I KONKURENCYJNE OPOLSKIE realizowany będzie cel szczegółowy Rozwijanie i wzmacnianie zdolności badawczych i innowacyjnych oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii. Tym samym, podobnie jak w RPO WO 2014-2020, dofinansowanie będą mogły otrzymać projekty z zakresu:

1. B+R, polegające na realizacji badań przemysłowych i/lub prac rozwojowych dotyczących opracowania innowacji produktowych i/lub procesów
2. Infrastruktury B+R czyli dotyczące budowy, rozbudowy oraz zakupu wyposażenia dla zaplecza badawczo-rozwojowego w celu rozwoju działalności innowacyjnej przedsiębiorstw
3. Poprawy efektywności energetycznej
4. Informatyzacji i cyfryzacji
5. Ochrony i profilaktyki zdrowia, w tym projekty miękkie.

Kwestia dofinansowania projektów z zakresu wdrożenia wyników badań, pojawia się w FEO niestety tylko przy opisach interwencji w formie instrumentów finansowych dla MŚP planujących tego typu wdrożenia czy inwestycje w nowoczesne maszyny i urządzenia oraz sprzęt. Wyjątkiem mają być przedsiębiorcy z terenów subregionu południowego, jak i miast średniej wielkości tracących funkcje społeczno-gospodarcze, dla których planuje się możliwosć wsparcia dotacyjnego. To samo dotyczy projektów z zakresu poprawy efektywności energetycznej i OZE. 

NAJWAŻNIEJSZE UWAGI I WNIOSKI NASZYCH EKSPERTÓW

Wsparcie na wdrożenie wyników badań dla przedsiębiorców czyli wsparcie wdrażania innowacyjnych produktów i procesów powstałych w oparciu o wyniki prac badawczo – rozwojowych, jest kluczowe dla rozwoju województwa opolskiego. Niezbędnym narzędziem do budowania trwałej przewagi konkurencyjnej regionów są i będą innowacje, oparte na pracach B+R. Możliwość uzyskania grantu na wdrożenie wyników prac B+R jest bardzo dużym bodźcem dla przedsiębiorców do rozpoczęcia i prowadzenia tych badań, szukania innowacji w swojej branży, szukania nowych technologii, które mogą zakupić i wdrożyć (transfer również z IOB, jednostek naukowych). Widać to również po wskaźnikach w Polsce dotyczących kosztów prac B+R ewidencjonowanych w przedsiębiorstwach i zgłoszeń wynalazków czy wzorów do Urzędu Patentowego. Te dane bezpośrednio są związane z projektami inwestycyjnymi planowanymi przez przedsiębiorców oraz dotacjami na wdrożenia wyników prac B+R, które wymagają prowadzenia, ewidencjonowania kosztów prac B+R i wdrażania tylko efektów prac badawczych. Dodatkowo w konkursach dotyczących wdrażania wyników prac B+R, dodatkowe punkty podczas oceny uzyskują przeważnie projekty zgłoszone do ochrony, posiadające stosowne sprawozdania o stanie techniki z Urzędu Patentowego potwierdzające nowość rozwiązania lub objęte już ochroną. Dotacje inwestycyjne są bardzo ważnym czynnikiem rozwoju przedsiębiorstw i prowadzenia przez nich działalności innowacyjnej. Jeżeli region ma się rozwijać i mają się polepszyć wskaźniki dotyczące prowadzonych, ewidencjonowanych prac B+R, zwiększania zatrudnienia w tym obszarze, współpracy (skutecznej) z jednostkami badawczymi, liczby zgłaszanych i udzielanych patentów czy wzorów użytkowych i przemysłowych, to w ramach FEO 2021-2027 muszą znaleźć się również dotacje na wsparcie wdrażania innowacyjnych produktów i procesów powstałych w oparciu o wyniki prac badawczo – rozwojowych. Wdrożenia wyników prac B+R powinny być wspierane za pomocą dotacji na terenie całego województwa, nie tylko na terenie subregionu południowego i terenach wpisujących się w OSI krajowe: miastach średniej wielkości tracących funkcje społeczno-gospodarcze, a taka propozycja znajduje się obecnie w projekcie FEO.

Przez cały budżet 2014-2020 przedsiębiorstwa z województwa opolskiego, chcąc uzyskać dotację na wdrożenie wyników prac B+R, miały możliwość startować tylko w konkursach krajowych, a statystyki pokazują wyraźnie jak mało tych wnioskodawców i beneficjentów miało województwo opolskie. W dwóch kluczowych konkursach krajowych tj. Badania na rynek oraz Kredyt na innowacje technologiczne, dotacje czasami otrzymywały 1-2 firmy z opolskiego na konkurs, a w większości konkursów żadna. Liczba projektów planowanych do realizacji w woj. opolskim, które otrzymały dotację z dwóch, powyższych poddziałań krajowych w budżecie 2014-2020, to zaledwie 30 sztuk, a są w tym zestawieniu również firmy, które otrzymywały dotację kilka razy. Ponad 80% tych firm to klienci naszej firmy. Według danych, w województwie, zostało dofinansowanych najmniej projektów, w porównaniu z województwami z całej Polski. Są to bardzo trudne konkursy: ciężkie kryteria i ocena, panel ekspertów, konkurencja w skali kraju itp. Na pewno w nowym budżecie, po większe pieniądze np. powyżej 10 mln dotacji, firmy będą i tak musiały nadal startować do tego typu konkursów, ale mniejsze projekty powinny mieć możliwość dofinansowania na poziomie województwa – tak jak miały i będą mieć nadal możliwość firmy realizujące inwestycje w innych województwach. Według listy projektów realizowanych z Funduszy Europejskich w Polsce w latach 2014-2020 – stan na 5 września 2021 r., liczba dofinansowanych projektów w ramach wybranych RPO na wdrażanie innowacji produktowych/procesowych tj. realizację inwestycji w przedsiębiorstwach wynosiła:

RPO Łódzkie: 429 projektów

RPO Lubuskie: 82 projekty

RPO Zachodniopomorskie: 166 projektów.

Wzięto pod uwagę tylko trzy przykładowe, województwa, które miały i będą mieć taki sam poziom pomocy regionalnej jak opolskie. To są liczby dotyczące tylko projektów dofinansowanych z RPO. Oczywiście firmy z tych województw zdobywały systematycznie również dotacje z POIR w ramach poddziałania Badania na rynek oraz Kredyt na innowacje technologiczne.

Można przygotować odpowiednie kryteria oceny i regulaminy konkursów tak, aby dofinansowanie ze środków FEO otrzymywały faktycznie innowacyjne projekty. Każdą innowację można odpowiednio zweryfikować i mieć pewność, że dotacje trafią tylko do najbardziej innowacyjnych przedsiębiorców. A te dotacje są na pewno potrzebne. Przedsiębiorcy realizują wiele prac badawczych, nawet bez dofinansowania, ale dotacje są potrzebne na pewno na wdrażanie wyników prac B+R dla przedsiębiorców w całym województwie. Firmy z terenów subregionu południowego i terenów wpisujących się w OSI krajowe: miasta średniej wielkości tracące funkcje społeczno-gospodarcze, mogłyby mieć preferencje w kryteriach oceny wniosków. Biorąc pod uwagę jednak jak kluczowe są inwestycje w całym województwie, dotyczące wdrażania wyników prac B+R, poprawy wskaźników dotyczących ewidencjonowanych kosztów prac B+R, zgłoszeń do Urzędu Patentowego, dotacje na wdrożenia są niezbędne, aby te inwestycje były faktycznie realizowane, w skali, która gwarantuje poprawę innowacyjności całego regionu.

Z kolei wsparcie na budowę, rozbudowę oraz zakup wyposażenia dla zaplecza badawczo-rozwojowego w przedsiębiorstwach powinno również mieć swoje osobne miejsce w FEO i osobne konkursy, niezależnie od konkursów i projektów dotyczących wdrażania wyników prac B+R oraz finansowania procesu powstawania innowacji czyli typowych projektów badawczo – rozwojowych. Jednym z możliwych typów projektów w ramach ostatniego 1.1 RPO WO było tworzenie/rozbudowa infrastruktury B+R – są to inwestycje bardzo pożądane przez wnioskodawców. Bardzo dużym ograniczeniem jednak było powiązanie tego typu projektu z koniecznością realizowania projektu badawczego związanego z opracowaniem innowacji i ograniczonym, procentowym udziałem tego pierwszego typu projektu w całości kosztów kwalifikowanych. Takie limity znacząco ograniczają możliwość tworzenia centrów badawczo–rozwojowych w ramach programów regionalnych (są to typowe projekty inwestycyjne dot. infrastruktury, np. budowa czy zakup aparatury badawczej). Osobne wsparcie dotacyjne dla projektów z zakresu budowy, rozbudowy oraz zakupu wyposażenia dla zaplecza badawczo-rozwojowego, pozwoli na rozwój przedsiębiorcom zarówno tym, którzy chcą realizować bardzo kosztowne inwestycje w tworzenie infrastruktury B+R, jak i tym, którzy chcą realizować tylko projekt badawczy i ponosić znacznie mniejsze koszty.  Wnioskodawcy, którzy będą chcieli realizować projekty mieszane, również powinni mieć możliwość aplikowania – każdy z Wnioskodawców powinien móc dofinansować dany projekt osobno, tj. składając osobne wnioski. Warto zaznaczyć, że w budżecie 2014-2020, możliwość oddzielnego realizowania tych dwóch typów projektów, oferowały programy na poziomie krajowym oraz inne RPO w całej Polsce.